Pojawienie się pod koniec XII wieku w Galicji pierwszych trubadurów zapoczątkowuje złoty wiek wraz z jej koronnym gatunkiem (). Do najstarszych tekstów należy Johana Soares de Pavia, datowany na rok 1196. Przez blisko 200 następnych lat galicyjsko - portugalski będzie językiem kultury całego Półwyspu Iberyjskiego, obecnym zarówno na dworach portugalskich, jak i kastylijskich. Przykłady owego nurtu liryki zachowały się do naszych czasów właśnie dzięki kompilacjom dokonanym na tych dwóch dworach królewskich. Początek schyłku szkoły przypada na rok 1350, w którym ukazuje się testament Księcia de Barcelos, Don Pedra Portugalskiego, syna króla Don Denisa.

Jest wiele przesłanek, które dowodzą, że ustna tradycja ludowa istniała w już od niepamiętnych czasów. Jednak decydującym impulsem dla narodzin literatury pisanej jest pojawianie się liryki prowansalskiej za pośrednictwem . Należy tutaj rozróżnić dwa typy cantigas: te, które są adaptacją liryki prowansalskiej i rdzenne, odzwierciedlające dawną tradycję ustną.

Wyróżnia się dwa główne rodzaje liryki: świecką i religijną. W skład liryki świeckiej wchodzą trzy duże gatunki: (gatunek rdzenny), oraz (odziedziczone z tradycji prowansalskiej). Jeśli chodzi o lirykę religijną, na uwagę zasługuje postać króla Alfonsa X Mądrego, którego autorstwa były, lub pod którego pieczą powstały .

Pod koniec Średniowiecza, najznakomitszego okresu w literaturze galicyjskiej, siostrzany język portugalski umacnia się jako język samodzielnego Królestwa Portugalii, natomiast galicyjski podporządkowany zostaje językowi władzy - kastylijskiemu. Zdegradowany do języka mówionego, jest w XVI, XVII i XVIII wieku prawie nieobecny w tekstach pisanych. Są to tak zwane (Wieki Ciemne) literatury galicyjskiej.

W wieku XVIII, wraz z ruchem zwanym , (oświecenie), pojawiają się głosy sprzeciwu wobec sytuacji języka galicyjskiego. Wśród niewielkiej grupy intelektualistów wyróżnia się osoba Ojca , wielkiego zwolennika normalizacji języka. Na okres Ilustración przypadają również pierwsze galicyjskie studia lingwistyczne.

Wiek XIX przynosi - galicyjskie odrodzenie literackie. Związani z tym kierunkiem pisarze, nie są świadomi istnienia bogatej tradycji literackiej Średniowiecza. Widząc siebie w roli inicjatorów literackiego użycia , próbują nobilitować ojczystą mowę ograniczoną do środowiska wiejskiego i domowego. Wśród pisarzy Rexurdimento na uwagę zasługują nazwiska wielkich poetów: , i . W dobie Rexurdimento, odrodzenie obejmie nie tylko literaturę, ale także kulturę, politykę i historię.

W będziemy świadkami wielkiego postępu zarówno w uznaniu jak i normalizacji języka galicyjskiego, W 1916 roku w A Coruni zostaje ufundowane pierwsze Bractwo Mowy - , ruch o charakterze patriotycznym, którego celem jest obrona oraz rozpowszechnianie języka . Terra, będące w całości po galicyjsku, przyczynia się do popularyzacji idei ruchu. Członkami Irmandade de Fala są m.in bracia Vilar Ponte, oraz .

W tym czasie ukazuje się również czasopismo , którego autorami są Risco, , Florentino López Cuevillas, do których wkrótce dołącza, jako dyrektor artystyczny, . Ci sami pisarze będąc założycielami tzw. bronią Galicji jako odrębnego narodu, który w ciągu stuleci stworzył i zachował swoją własną kulturę.

W 1923 roku, w domu Rosalíi de Castro w Ortońo, zostaje powołana do życia trzecia ważna instytucja okresu przed hiszpańską wojną domową, (Seminarium Studiów Galicyjskich) - centrum badań naukowych działające w Galicji i dla Galicji.

W celu ujednolicenia ruchu patriotycznego oraz nadania mu większej efektywności powołana zostaje do życia w roku 1931 pierwsza partia polityczna . Po tym, jak w powszechnym referendum 74% lektoratu opowiada się za przyznaniem Galicji autonomii, tekst statutu (Estatuto de Autonomía) dzięki staraniom Castelao, zostaje przedstawiony 15 lipca 1936 Prezydentowi Republiki Hiszpańskiej. Jednakże wybuch Wojny Domowej uniemożliwia jego przedyskutowanie i nastaje "longa noite de pedra" (długa, kamienna noc)...

Ruch , będzie odtąd istniał w podziemiu i na emigracji. Na wygnaniu kontynuuje się działania o charakterze politycznym i kulturalnym na rzecz Galicji i zachowania jej tożsamości. Stolicą duchową narodu galicyjskiego na uchodĽctwie będzie przez wiele lat Buenos Aires.

Cisza narzucona przez Wojnę Domową trwa jeszcze kilka lat po jej zakończeniu. Dopiero w latach 50. pozostali w kraju podejmują odnowę literatury. Bardzo ważną rolę odgrywa wydawnictwo (powołane do życia w 1950 r.), które od początku swojego istnienia stawia sobie za cel odtworzenie tradycji pisanej w języku galicyjskim.

Do najznakomitszych pisarzy literatury powojennej należą czy . Podczas gdy publikują oni swe dojrzałe dzieła, począwszy od drugiej polowy lat 50-tych i w latach 60-tych pojawiają się na rynku literackim inni autorzy należący do dwóch głównych nurtów. Z jednej strony sytuują się "weterani" reprezentujący tak zwaną , z drugiej młoda generacja autorów, z których wielu związanych jest z pokoleniem poetyckim oraz z ruchem odnowy prozy tak zwaną . Reprezentantami tej ostatniej są pisarze tej miary co czy . charakteryzuje się wykorzystaniem innowacyjnych technik i nowych tematów przeszczepionych na galicyjski grunt z literatury światowej XX wieku.

W latach 60. i 70. nie ustaje praca , równocześnie umacnia się opozycja w stosunku do Reżimu Frankistowskiego. Jednakże dopiero po śmierci Franco w 1975 roku i przywróceniu demokracji rozpocznie się proces normalizacji języka. W roku 1981 zostaje zatwierdzony Statut Autonomii (Estatuto de Autonomía) a w 1983 Ustawa o Normalizacji Języka (Lei de Normalización Lingüística). Począwszy od lat 80. rośnie liczba publikacji w języku galicyjskim.

Dzisiaj literatura galicyjska przeżywa ponownie okres świetności. Bogata produkcja literacka ma szeroki oddĽwięk społeczny i międzynarodowy, jest tłumaczona na języki obce. Należy tutaj wymienić tak ważnych pisarzy jak czy .

I Przegląd Teatrów Galicji oraz I Festiwal Teatru Galicyjskiego Abrente, które zorganizowano w 1973 r. w Ribadavii stały się kolebką współczesnego teatru i dramatu galicyjskiego, dając impuls do regularnych spotkań w tym miejscu wszystkich galicyjskich grup i autorów. Obecnie dramaturgia jest jedną z głównych osi rozwoju galicyjskiej panoramy kulturalnej.

http://bvg.udc.es